K'AMAL TAQ B'E RE TZIJ

K'amal taq b'e re tzij ch'ab'al K'iche'

Pedro Tambriz Och

ptambriz@mayanlanguages.wiki

Xink’oji’ chi uxo’l le mayijab’al taq juyub’ taq’aj rech Guatemala, sutim rij ruk’ le je’lalaj qab’antajik rech le komon k’iche’. Ne nab’e nuch’ab’al are le k’iche’, are wa’ jun ukowilal ab’aj rech rech nub’antajik. Are taq xinmajij k’iyem, xinwilo chi rajawaxik le tzijonem pa kaxlan tzij rumal la’ xinweta’maj kaxlan tzij xuwuje’ Inglés , are k’u wa’ xjaqow nik’aj chi b’e chi nuwach pa jalajoj tinamit pa uwachulew. Rumal kawaj kink’am weta’mab’al, xuquje’ rumal kawaj kintob’an chech uk’exik jastaq xacha’ xink’am weta’mab’al, In ajsaqwachom pa le K’ak’ eta’mab’al rech T’in kematz’ib’ pa le Nima tijob’al rech Brigham Young University – Idaho, online. Pa ri junab’ 2017, Xinoq pa chak patan rech uq’axexik tzij, pacha’ utukelal ajchak. Xinkoj le weta’mab’al chi rij k’iche’, Español, Inglés, Q’eqchi’ xuquje’ Achi, xinmajij pataninem pa taq kunanem, uk’amik eta’mab’al, rech q’atb’al tzij chi’l taq komon. Chi rumal le junab’ in chakunaq xinriq le uchoq’ab’il le tz’ib’atal ch’ab’al. Le uwujil eta’mab’al rech uq’axexik tzij, chi’l uq’axexik tz’ib’ (ya’tal rumal le La Academia de Lenguas Mayas de Guatemala (ALMG) rech le ch’ab’al K’iche’) qas xinumin pa le chak patan. Le ucholajil nuk’aslemal kunatajisaj chwech le ub’antajik winaqilal xuquje’ le uchoq’ab’il k’exonem rech le ch’ab’al. Pa taq le umoch’och’em majib’al pa taq juyub’ rech Guatemala k’a pa taq ukowinem nuchuq’ab’il pa taq we q’ij saq pacha’ Q’axenel tzij pa jalajoj ch’ab’al xuquje’ ajsaqwachom pa le K’ak’ eta’mab’al rech t’in kematz’ib’, jalan taq uwach jastaq nuxajom pa le nuk’asleman ruk’ nuchak patan. Kitiqik winaq chi rumal taq tzij, man xew ta uk’exon k’aslemal, xa ne chuq uk’amb’ejab’al tzij pa le nimalaj uchuq’ab’il winaq pa le uwachulew chech uchajixik le uq’inomal taq chab’al chi’l uxe’al b’anikil, kuya’ ki’kotemal chakunem pa we ukojik chuq’ab’il pa komon xuquje’ kawiye’j chi kinyak kik’u’x nik’aj chik winaq jachi taq kkaj kkiya’ uchuq’ab’ taq qach’ab’al xuquje’ qab’antajik.

Natasha Hewitt

nhewitt@mayanlanguages.wiki

Le wachajil xuquje’ in, xojki’kot 10 junab’ pa taq le juyub’ rech Guatemala . Pa taq ri q’ij saq xqeta’maj le ch’ab’al rech komon, le K’iche’. Pacha’ alachin winaq le kuchomaj chi ronojel taq ch’ab’al e je’lik xuquje’ rajawaxik kk’oji’ k’ixb’alil chi kiwach. Man xew ta kab’ kawil uq’axexik tzij xuquje’ k’ut uk’amik nik’aj chi weta’mab’al chi rij le ch’ab’al k’iche’ chi’l chi kij le uxe’al komon ajch’awenelab’ pa we tzij. Chanim in k’o pa Mexico xuquje’ nusolim k’i’alaj taq amaq’ pa le uwaculew, k’a te we chanim kinkowinik kinb’ij chi Guatemala jalan utukelal pa we uwachulew!

Adriel Hewitt

Ri oj, le ojilawachinelab’, xuquje’ tob’anelab’ rech we Chak patan rech uchajixik mayab’ taq ch’ab’al, kqaj kqaq’alajisaj le qaloq’ob’al, k’ixb’alil xuquje’ maijab’al rumal le ukaslemal xuquje’ le uchak patan Adriel Hewitt. Pa 17 rech Ukab’ Ik’ ech junab’ 2024. Le Adriel Xaq k’ate’ xkamik, xusach k’u’xaj chi’l b’is chi kech ri e winaq ri xketa’maj uwach. Le Adriel utz chomanik xk’oji’ ruk’ chi xuya’ kanoq jun etal rech utzil anima’aj chi kech konojel winaq le xketa’maj uwach. Xuya’ ri uk’aslemal chech pataninem chi’l loq’ob’al pa taq le komon, xukoj uchuq’ab’ chech kito’ik e winaq jachin sib’alaj xajawataj chi kech, xuquje’ tob’anem rech uchajixik chi’l uriqil taq suk’ulil chi rij taq ya’talil rech jalajoj ch’ab’al. Le Adriel, sib’alaj xrilij xuto le loq’alaj uNatasha, amaq’el xk’oji’ che utzelaj pa le uk’aslemal, jawi’ pa kikab’ichal xkil le kik’aslemal, chech oto’ik ib’ pacha’ utz taq achib’il, pa Guatemala xuquje’ pa México. Le k’aslemal rech pataninem chi’l loq’ob’al rech Ariel xuk’am loq pa le qachak patan, xuquje’ sib’alaj nim xtob’an wi pa taq le nab’e taq q’ij rumal rilik usuk’ulil chi’l jujun tz’ib’, chi’l taq tz’u’t xuquje’ usuk’ulil ronojel taq tzij kuk’ taq komon ajk’iche’ kuk’ le xchakun wi.

Aj Canadá, Adriel Hewitt amaq’el xuk’utunisaj nimalaj tob’anik k’uk’ e nik’aj chi e winaq, amaq’el xukoj uchuq’ab’ chech kito’ik jachin xajawatal uk’u’xal tob’anik chech, pwaqilal on komonil,. Le are’ xok nimalaj ajchak pa le komon xuquje’ sib’alaj uk’iyal ramaj sipatal chak xub’ano. Tyox chech le rutzil ranima, ri are’ chi’l le rixoqil Natasha, xe’ek’oji’ pa Guatemala jawi’ xeki’kot pa le komon k’iche’ pa Chichicastenango, Guatemala. Chila’ e kab’ichal xketa’maj le ch’ab’al K’iche’, xuquje’ xkiriq e utzachib’il pa ronojel kik’aslemal, kuk’ taq ajupaja che ri pa taq we q’ij saq k’a kkib’ij “wachalal” chech Adriel (hermano). Are taq xya’tal ri ukamikal le man eye’tal taj pa ri Ukab’ ik’ rech junab’ 2024, xuya’ kanoq jun nimalaj k’utb’al le kuyak k’u’xaj chi kech e nik’aj chik, na xew taj are chi kketa’maj nik’aj chi Ch’ab’al xa ne are chi ruk’ rutzij k’u’xaj chi kito’ik ajil tz’aqat. Le nimalaj uchak kuya’ uwachinem pa we Chak patan. Are ta b’a le uloq’ob’al chech le Ch’ab’al, chech uxe’al b’antajik, chi’l le uchuq’ab’ xukoj pa we taq uxaq wuj are ta b’a chuk’utunisaj jun nimalaj loq’ob’al chech taq Mayab’ ch’ab’al xuquje’ chi kech le e winaq le xuya’ pataninem chi kech pa taq le komon rech Guatemala chi’l México. Katqab’isoj qachalal, le Taq tz’ib’ xab’ano kuyak qak’u’x ronojel taq q’ij chech uto’ik qajil qatz’aqat.

Misael Itzep

mitzep@mayanlanguages.wiki

Taq ch’ab’al ktzijonik wi: K’iche, Achi, Kastiy, Inkles.

Occupation: Ajq’axal tzij

Place of residence: In k’o pa ri jelikalaj estado re California

Sib’alaj kinki’kotik in jun pa we chak patan, kinchomaj rajawaxik uchajixik taq Mayab´ch’ab’al, man xew ta chech utzijoxik pa taq komon, xa ne chi’l pa taq jalajoj rajawaxik kech taq e q’axel ja’ le kkitik kik’aslemal pa jun chik amaq, chi’l pa jun chi ch’ab’al.

K'amal taq b'e re tzij ch'ab'al Q'eqchi'

Claudia Pacay Col

cpacay@mayanlanguages.wiki

In Mayab’ ixoq, xinalax pa jun ajupaja jawi’ kb’an wi tzijonem pa ch’ab’al Q’eqchi’ pa Guatemala, rumal kwaj kinch’akan pa nuk’aslemal chi’l le nukowinen chech uk’exik taq jastaq xuquje’ kinq’olon chech taq uxe’al nub’antajik. Xinweta’maj le nuch’ab’al kuk’ nutat nunan chi’l e wachalal pa le qochoch xuquje’ xinweta’maj k’axlan tzij k’uk’ e wajtij pa le tijob’al. Are taq in k’o pa 8 ucholajil eta’manem, xintz’on jun Sipatal eta’mab’al rech Inglés Ya’tal rumal le Emb’ajada rech Estados Unuidos le k’o pa Guatemala, le kuk’am 4 junab’. Are taq k’a oj la’j na le e qatat qanan xkib’ij chi kech chi sib’alaj nim ub’antajik le eta’mab’al chi’l le ukojik chuq’ab’ chech uriqik le urayi’n qanima. Chila’ k’u uloq xink’oxomaj chi le uk’amik eta’mabal are qas la’ le utz uchokonsab’exik pwaq chi rib’ilom q’ib! ¡Xya’ qachuq’ab’ che uch’akik utzalaj taq jastaq pa qak’aslemal! Chech taq we q’ij katajin kinchakun chech Q’axel tzij pa Q’eqchi’ pa Inglés chi’l kintzolq’omij chi rij, xinmajij loq pa 2015 chech taq tob’anem kuk’ komon, pacha’ pa taq chak patan rech q’atb’altzij, rech utzwachil chi’l rech Eta’manem.

Le ub’antajik chi in in nab’e ixoq chi kinch’aw pa oxib’ tzijob’al pa le nukomon are jun nim u’b’antajik cholaj pa nuk’aslemal. In k’exol jastaq rumal ktajin kinya’ ub’ixik chi man k’o ta kril le najal, ch’ab’al on ucholajil komon, we k’o ak’u’x chech k’u’xaj chech uk’exik k’askemal, ronojel kkowinb’ex ub’anik. Qas tzij kinchomaj chi jewa’. Le qamaq’ sib’alaj je’lik xuquje’ q’inom, rumal la’ sib’alaj ki’kotemal qech xojalax pa we jeli’kalaj k’olib’al, kinq’olon chech taq nuxe’al chi’l nub’antajik. Jela’ kinpe wi pa le je’lalaj komon rech Seococ pa taq juyub’ pa le li’lik rech Polochik, Kina’o chi le uchajixik taq ch’ab’al, pacha’ taq mayab’ ch’ab’al, rachi’l le nuch’ab’al Q’eqchi’, jun chak patan chi sib’alaj rajawaxik, Le uchajixik ch’ab’al ktob’an chech are chi man ksach taj are chi kketa’maj konojel taq winaq le e petinaq chi qij. E k’o e winaq kketzelaj le uxe’al kich’ab’al rumal la’ rajawaxik kojchakun pa junamam are chi kqana’tajisaj chi kech le uje’lal xuquje’ le nimalaj ub’antajik pa le uwachulew. Oj k’o pa we chak patan are chi le taq qach’ab’al man ke’ekam taj xane ke’kowirik, le qach’ab’al, le qakomon je le qab’antajik rajawaxik ko ke’ek’ojik, Rumal wa’ le qachak xuquje’ rumal kojtzijon pa taq qachab’al sib’alaj nim ub’antajik.

Arturo Antonio Chinchilla

Jela’ kinpe wi pa le je’lalaj komon rech Seococ pa taq juyub’ pa le li’lik rech Polochik, Kina’o chi le uchajixik taq ch’ab’al, pacha’ taq mayab’ ch’ab’al, rachi’l le nuch’ab’al Q’eqchi’, jun chak patan chi sib’alaj rajawaxik, Le uchajixik ch’ab’al ktob’an chech are chi man ksach taj are chi kketa’maj konojel taq winaq le e petinaq chi qij. E k’o e winaq kketzelaj le uxe’al kich’ab’al rumal la’ rajawaxik kojchakun pa junamam are chi kqana’tajisaj chi kech le uje’lal xuquje’ le nimalaj ub’antajik pa le uwachulew. Oj k’o pa we chak patan are chi le taq qach’ab’al man ke’ekam taj xane ke’kowirik, le qach’ab’al, le qakomon je le qab’antajik rajawaxik ko ke’ek’ojik, Rumal wa’ le qachak xuquje’ rumal kojtzijon pa taq qachab’al sib’alaj nim ub’antajik.

Marlon Choc Maaz

mchocmaaz@mayanlanguages.wiki

In Marlon Choc, xinalaxik pa Coban, xuquje’ in k’o pa Coban, Are jun tinamit pa le uk”u’x taq juyub’ pa Guatemala, jawi’ kinki’kot wi ruk’ le je’lalaj uwachulew xuquje’ le jalajoj uxe’al b’antajik rech le nukomon. In kinch’aw pa Q’eqchi’ are jun mayab’ ch’ab’al pa Guatemmal chi’l Belice. Xuquje’ tz’aqat le nuch’awem pa Kaxlan tzij chi’l pa Inglés, xuquje’ kinchakun chi rij uq’axexik tzij chi’l uq’axexik tz’ib’ chi najal. Chech taq we q’ij ktajin kink’am weta’mab’al chi rij Rilik chak patan rech k’aywokaj pa nimalaj tijob’al rech Universidad de San Carlos de Guatemala, Sib’alaj k’o nuk’u’x ruk’ le nuch’ab’al xuquje’ nuxe’al b’antajik mayab’, xuquje’ utz kawilo kinkomone’j taq weta’mab’al xuquje’ le weta’mab’al kuk’ e nik’aj chik. Kinchakun kuk’ jalajoj taq wokaj chi’l kuk’ taq wokaj le kkiya’ nim ucholajil tob’ank chi rij taq ch’ab’al xuquje’ uya’ik uchuq’ab’ le tzijonem chi rij qab’anatajik, Amaq’el kinwilawachij k’ak’ taq jastaq xuquje’ chech uk’amb’ejaxik wib’. K’o weqele’n xuquje’ sib’alaj k’o nukowinem chi rij taq ch’ab’al, chi’l k’o numek’ek’em chi rij taq uxe’al nub’antajik chi’l kinlaq’apuj le jalan b’anikil. Sib’alaj k’o nuk’u’x ruk’ le tik awex xkiya’ kanoq watit numam xuquje’ utz kinwilo kinkomone’j taq weta’mab’al xuquje’ nukowinem kuk’ le e nik’aj chi winaq, kab’ kawil usik’ixik uwach wuj, solinem, xuquje’ reta’maxik k’ak’ taq jastaq.

K'amal taq b'e re tzij ch'ab'al Chuj

Maria Gaspar, CHI-Spanish, Core CHI-P (Chuj)

K'amal taq b'e re tzij ch'ab'al Q'anjob'al

Gaspar Tomas

gtomas@mayanlanguages.wiki

“Txajineq’teq’ hemasanil, jun skawil hek’ul, k’al hewatx’ jayub’al”. Jun rutzil wachaj chech alaq xuquje’ utz petik onojel alaq. Le nub’i’ are Gaspar Tomas. In q’axel tzij ( pa Q’anjob’al chi’l Akateko), Wokonel wachib’al rech taq jalajoj wachib’al Mayab’ xuquje’ winaqirisanel Neo-Q’anjob’al (Wokaj Mayab’ kech k’ajolab’-q’apojib’) Mayab’ rech América rech nab’e ucholajil winaqilal, xinalaxik xuquje’ xink’iyik pa Laurens, Carolina del Sur, ruk’ taq uxe’al Jolom Konob’ (Santa Eulalia ) chi’l Paiconop Grande (San Miguel Acatán) Huehuetenango, Guatemala. Pacha’ uxe’al xuquje’ tzijonel rech ukeb’ichal ch’ab’al, le urayi’n wanima are uk’iyal uchonsab’exik le eta’mab’al kech qatit qamam pa taq le k’ulb’a’t rech Estados Unidos, are chi le ak’alab’ e teren loq kketamaj le uxe’al kib’antajik. Rumal la’ sib’alaj kinki’kotik in jun pa we jun jeli’kalaj chak patan, Kawaj kinb’ano ronojel le k’o pa nuq’ab’ are chi kuya’ uwachinem we chak patan ruk’ taq ojer xuquje’ k’ak’ eta’mab’al, are chi kaya’ jun chawem chi kech taq mayab’ uwi’ mam pa we uwachulew le xaq ktajinik kk’extajik.

K'amal taq b'e re tzij ch'ab'al Mam

Sindy Villagrez

svillagrez@mayanlanguages.wiki

La utz awach, In Sindy Villagrez in aj Guatemala, jela’ xinalax wi pa le nima tinamit rech Quetzaltenango, are jun uxe’al nima tinamit rech Guatemala, nojinaq chech q’inom taq mayab’ echeb’alil, ojer jalajoj tz’aq, xuquje’ tz’uqutz’aq taq xkanul. Chech we chanim in k’o pa le tinamit rech Concepción Chiquirichapa le kb’ix saqwach ulew chech, le nab’e nuch’ab’al are le Mam. are ri nutat nunan xuquje’ watit numan xe’ek’utuw kan chi qawach, are wa’ jun ch’ab’al le kchononisax pa le nima tinamit rech San Marcos. Huehuetenango, Quetzaltenango y Retalhuleu pa le nimaq taq juyub’ pa Guatemala. Kintzijon xuquje’ kintz’ib’an pa Man chi’l pa Kaxlan tzij. Kinchakun pa le Proyecto Lingüístico, Francisco Marroquín, are kintijon chi rij le ch’ab’al mam. Ri in sib’alaj kink’amowa’j le uxe’al nub’antajik, ch’ab’al, b’anikil, xuquje’ utz kinwilo kinweta’maj xuquje’ k’o nuk’ixib’al chi uwach nik’aj chi ch’ab’al. Xuquje’ sib’alaj kink’amowa’j chi’l kinki’kotik in jun chi upam le chak patan, are chi konojel le e winaq kq’a’i’ kik’u’x xuquje’ ke’ekikot ruk’ le uwachinem we soloj uxe’al.

We are looking for other moderators to join the project, please apply here.